بررسی و نقد مفهوم واژۀ مجنون در تفاسیر قرآنی

نویسندگان

  • احمدنور وحیدی استادیار مجتمع آموزش عالی سراوان
  • عباسعلی ابراهیمی مهر عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، یاسوج، ایران

DOI::

https://doi.org/10.22046/LA.2021.13

کلمات کلیدی:

قرآن کریم, پیامبر(ص), مجنون, شاعر, کاهن, ادبیات

چکیده

مجنون یکی از واژه‌های به ‌کار رفته در قرآن کریم و از جمله صفاتی است که کفار قریش به پیامبر اسلام(ص) نسبت داده‌اند. مطالعه و بررسی اغلب تفاسیر قرآنی نشان می‌دهد که این واژه در اكثر تفاسیر قرآنی در معنا و مفهوم «جن‌زده»، «دیوانه» و نیز کسی که عقل او زایل شده، به کار رفته است. تأمل در فرهنگ و ادبیات عرب قبل از اسلام، فرهنگ و ادبیات ایران و سایر ملل نشان می‌دهد که این واژه معنای متفاوت با دیدگاه تفاسیر قرآنی داشته و معادل مفاهیمی چون «شاعر» و «کاهن» به کار رفته‌ است. این نوشتار سعی دارد با بررسی بعضی از تفاسیر برجسته شیعه و سنی و نیز توجه به بسترهای فرهنگی و ادبی عرب جاهلی، ادب و فرهنگ ایران و جهان، به تبیین مفهـوم واقعی این واژه، ارتباط آن با دو واژه کاهن و شاعر و نیز دلایل متهّم بودن پیامبر اسلام(ص) به این صفت بپردازد.   

بیوگرافی نویسندگان

احمدنور وحیدی، استادیار مجتمع آموزش عالی سراوان

مجنون یکی از واژه‌های به ‌کار رفته در قرآن کریم و از جمله صفاتی است که کفار قریش به پیامبر اسلام(ص) نسبت داده‌اند. مطالعه و بررسی اغلب تفاسیر قرآنی نشان می‌دهد که این واژه در اكثر تفاسیر قرآنی در معنا و مفهوم «جن‌زده»، «دیوانه» و نیز کسی که عقل او زایل شده، به کار رفته است. تأمل در فرهنگ و ادبیات عرب قبل از اسلام، فرهنگ و ادبیات ایران و سایر ملل نشان می‌دهد که این واژه معنای متفاوت با دیدگاه تفاسیر قرآنی داشته و معادل مفاهیمی چون «شاعر» و «کاهن» به کار رفته‌ است. این نوشتار سعی دارد با بررسی بعضی از تفاسیر برجسته شیعه و سنی و نیز توجه به بسترهای فرهنگی و ادبی عرب جاهلی، ادب و فرهنگ ایران و جهان، به تبیین مفهـوم واقعی این واژه، ارتباط آن با دو واژه کاهن و شاعر و نیز دلایل متهّم بودن پیامبر اسلام(ص) به این صفت بپردازد.   

عباسعلی ابراهیمی مهر، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، یاسوج، ایران

مجنون یکی از واژه‌های به ‌کار رفته در قرآن کریم و از جمله صفاتی است که کفار قریش به پیامبر اسلام(ص) نسبت داده‌اند. مطالعه و بررسی اغلب تفاسیر قرآنی نشان می‌دهد که این واژه در اكثر تفاسیر قرآنی در معنا و مفهوم «جن‌زده»، «دیوانه» و نیز کسی که عقل او زایل شده، به کار رفته است. تأمل در فرهنگ و ادبیات عرب قبل از اسلام، فرهنگ و ادبیات ایران و سایر ملل نشان می‌دهد که این واژه معنای متفاوت با دیدگاه تفاسیر قرآنی داشته و معادل مفاهیمی چون «شاعر» و «کاهن» به کار رفته‌ است. این نوشتار سعی دارد با بررسی بعضی از تفاسیر برجسته شیعه و سنی و نیز توجه به بسترهای فرهنگی و ادبی عرب جاهلی، ادب و فرهنگ ایران و جهان، به تبیین مفهـوم واقعی این واژه، ارتباط آن با دو واژه کاهن و شاعر و نیز دلایل متهّم بودن پیامبر اسلام(ص) به این صفت بپردازد.   

مراجع

قرآن کریم.

ابوزید، نصرحامد (1380). معنای متن، ترجمه مرتضی کریمی نیا، چاپ اول. تهران، انتشارات طرح نو.

اخوان ثالث، مهدی (1379). ارغنون، چاپ یازدهم ، تهران، انتشارات مروارید.

اخوان مقدم، زهره و شیرین رجب زاده (1397). جریان شناسی تاریخی واژگان شاعر، کاهن ‌و مجنون، مطالعات‌تاریخی‌قرآن وحدیث، دوره24، شماره63 بهاروتابستان.

ایزوتسو، توشی هیکو (1374). خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، چاپ چهارم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

آقاحسینی، حسین (1381). «فرشته شعر»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، 1381، شماره 185، زمستان، صص93- 73.

بابایی، احمدعلی (1382). برگزیده تفسیر نمونه، چاپ سیزدهم، تهران، انتشارات دارالکتاب الاسلامیه.

باقری، مهری (1377). «تابعه مانی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 166، بهار1377، صص 48-25.

بلخی، جلال‌الدین محمد (1388). غزلیّات شمس تبریز، گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ اول، تهران، انتشارات علمی.

جمال‌زاده، محمدعلی (1341). فرهنگ لغات عامیانه، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران، انتشارات فرهنگ ایران‌زمین.

حافظ، شمس‌الدین (1383). دیوان غزلیات، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ سی و هفتم، تهران، انتشارات صفی علیشاه.

حسینی شاه ‌عبدالعظیمی، حسین بن احمد (1363). تفسیر اثناعشری، چاپ اول، تهران، انتشارات میقات.

حسینی همدانی، سید محمدحسین (1404ق.). انوار درخشان، چاپ اول، تهران، انتشارات لطفی.

الحوت، محمودسليم (1390). باورها و اسطوره‌های عرب پيش از اسلام، ترجمه و تحقيق منيژه عبداللهي و حسين كياني، چاپ اول، تهران، نشر علم.

دهخدا، علی‌اکبر (1385). فرهنگ متوسط دهخدا، به کوشش غلامرضا ستوده، ایرج مهرکی و اکرم سلطانی، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

ذبیحی، مرتضی (1377). همزاد در ادبیات فارسی، چاپ اول، قم، انتشارات نگین.

راغب اصفهاني، ابوالقاسم حسين بن محمد (1412ق.). المفردات في غريب القرآن، مفردات الفاظ القرآن، دمشق- بیروت، دارالعلم.

رودکی، ابوعبدالله جعفر بن محمد (1375). دیوان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ سیزدهم، تهران، انتشارات صفی علیشاه.

سبزواری نجفی، محمد بن حبیب‌الله (1406ق.). الجدید فی تفسیر القرآن المجید، چاپ اول، بیروت، انتشارات دار التعارف للمطبوعات.

سورآبادی، ابوبکر عتیق بن محمد (1380). تفسیر سورآبادی، به کوشش علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، چاپ اول، تهران، فرهنگ نشر نو.

شریفی، محمد (1387). فرهنگ ادبیات فارسی، چاپ اول، تهران، فرهنگ نشر نو.

شعبانلو، علی‌رضا (1388). «تابعه شعر فارسي با نگاهي به شعر عمعق بخارايي»، فصلنامه زبان و ادب فارسي دانشكده علوم انساني دانشگاه آزاد اسلامي واحد سنندج، سال اول، شماره 1، صص 54- 43.

طالقانی، سید محمود (1362). پرتوی از قرآن، چاپ چهارم، تهران، شرکت سهامی انتشار.

طباطبايي، سيد محمدحسين (1374). تفسير الميزان، ترجمه سيد محمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه محمدجواد بلاغی، چاپ سوم، تهران، انتشارات ناصرخسرو.

طیب، سید عبدالحسین (1387). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران، انتشارات اسلام.

طیبی حسینی، سید محمد و حامد شریفی نسب (1395). معناشناسی واژه مجنون در قرآن کریم، نشریه آموزه های قرآنی، شماره23 بهار وتابستان.

فیض کاشانی، ملامحسن (1415ق.). تفسیر صافی، به کوشش حسین اعلمی، چاپ دوم، تهران، انتشارات الصدر.

قبادیانی بلخي، ناصر بن خسرو (1387). دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، چاپ هفتم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

قرشی بنایی، سید علی‌اکبر (1377). تفسیر احسن الحدیث، چاپ سوم، تهران، بنیاد بعثت.

قرشی بنایی، سیدعلی اکبر (1412ق.). قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.

قمی، علی بن ابراهیم (1367). تفسیر قمی، به کوشش سید طیب موسوی جزایری، چاپ چهارم، قم، نشر دارالکتاب.

کاشانی، ملافتح الله (1336). تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتاب‌فروشی علمی.

کلبی، ابو منذر هاشم ابن محمد (1364). الاصنام، ترجمه سید محمدرضا جلالی نائینی، چاپ دوم، تهران، نشر نو.

گنابادي، سلطان محمد (1372). بیان السعاده فی مقامات العباده، ترجمه خانی رضا و حشمت‌الله ریاضی، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.

مطهری، مرتضی (1387). مجموعه آثار، ج 26، چاپ دوم، تهران، انتشارات صدرا.

مقدسی، مطهر بن طاهر (1387). آفرینش و تاریخ، ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی، جلد چهارم، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.

مولانا، جلال‌الدین محمد (1387). کلیات شمس، تصحیح و حواشی بدیع‌الزمان فروزانفر، چاپ چهارم، تهران، انتشارات امیرکبیر.

میبدی، رشیدالدین احمد بن ابی سعد (1371). کشف‌الاسرار و عده الابرار، به کوشش علی‌اصغر حکمت، چاپ پنجم، تهران، انتشارات امیرکبیر.

نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1390). هفت‌پیکر، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ دهم، تهران، نشر قطره.

##submission.downloads##

چاپ شده

2021-09-01

شماره

نوع مقاله

مقاله

##plugins.generic.recommendBySimilarity.heading##

<< < 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 > >> 

##plugins.generic.recommendBySimilarity.advancedSearchIntro##