عشق الهی در اندیشه رابعه عدویه و تطبیق آن با اشعار حافظ شیرازی
DOI:
https://doi.org/10.22046/LA.2024.07الكلمات المفتاحية:
حافظ شیرازی، رابعۀ عدویه، عشق الهیالملخص
در زمانی که زهدورزی شیوۀ غالب عارفان بود، رابعۀ عدویه مفهوم عشق الهی و عرفان عاشقانه را مطرح کرد. عشق الهی در سده‌های پس از رابعه همواره از اساسی‌ترین مباحث جلوه‌گر در آثار شعرای عرفان‌گرای ما بوده است. پژوهش پیش‌ِرو با نگاهی کاوش‌گرانه وجوه بارز عرفان عاشقانه رابعۀ عدویه را کاویده، سپس آن‌ها را با اشعار خواجه حافظ شیرازی مطابقت داده و تشابهات را یافته است. این پژوهش از نوع کیفی است و بر روش توصیفی_ تحلیلی و تطبیقی تکیه دارد. شیوۀ تطبیقی به‌کار رفته در پژوهش بر پایۀ مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی می‌باشد که بر پایۀ تشابه و توازی است. یافته‌ها نشان می‌دهد ویژگی‌های بارز عرفان رابعه شامل «عشق خالصانه»، «مشاهده جمال محبوب»، «نپرداختن از صانع به صنع»، «ترجیح دادن دوست بر جهان و جهانیان»، «تهجد و شب زنده‌داری»، «گریستن در فراق محبوب»، «مستغرق شدن عاشق در معشوق»، و «مقام خلت» است که در اشعار حافظ نیز بازتاب آن را می‌توان دید. گرچه با زبان رسا و اشعار شیوای حافظ این مفاهیم به گونه‌ای بسیار دلپذیرتر منعکس شده‌است اما آبشخور و سرچشمه‌های آن را باید در اندیشه‌های رابعه دانست.
المراجع
آبراهموف، بنیامین (1388). عشق الهی در عرفان اسلامی. ترجمه حمیرا ارسنجانی. تهران: نشر نگاه معاصر.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1389). دفتر عقل و آیت عشق. تهران: طرح نو.
بدوی، عبدالرحمن (1367). شهید عشق الهی رابعه عدویه. ترجمه محمد تحریرچی. تهران: مولی.
پورنامداریان، ت. (1394). دیدار با سیمرغ. چاپ ششم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رادفر، ابوالقاسم (1382). آن نایب مریم صفیه، آن مقبول رجال، رابعه عدویه. مجله فرهنگ، شماره 48، زمستان 1382، صص 19-3.
رازی، نجم الدین (1365). مرصاد العباد. تصحیح محمد امین ریاحی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
رحیمیان، سعید و سیدفضل‌الله میرقادری (1391). روایع من نصوص العرفانیه. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
ستاری، جلال (1374). عشق صوفیانه. تهران: نشر مرکز.
سرامی، قدمعلی و مهری تلخابی (1389). رابعه در گذر از پل مجاز. مجله ادبیات عرفانی و اسطوره شناسی، بهار 1389، شماره 18، صص 104-81.
کاشانیها، زهرا (1382). رابعه عدویه. تهران: موسسه فرهنگی نشر رامین.
عطار نیشابوری، فریدالدین (1366). تذکره الاولیا. به تصحیح محمد استعلامی. تهران: زوار.
مکی، ابوطالب (2001). قوت القلوب. به تصحیح محمود ابراهیم محمد رضوانی. قاهره: دارالتراث.
نیری، محمد یوسف (1392). نرگس عاشقان. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
همتی، منا (1388). جایگاه رابعه عدویه در آثار منظوم و منثور صوفیه. پایان نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد. دانشگاه ارومیه، زمستان 1388.
Abrahmov, Benjamin (2009). Divine love in Islamic mysticism [‘Eshgh-e elahi dar erfan-e eslami]. (H. Arsanjani, Trans.). Tehran: Naghsh-e Moaser.
Ebrahimi Dinani, Gholamhossein (2010). The notebook of reason and the sign of love [Daftar-e aghl va ayat-e eshgh]. Tehran: Tarh-e No.
Badawi, Abd al-Rahman (1988). The martyr of divine love: Rabia al-Adawiyya [Shahid-e eshgh-e elahi: Rabia Adawiyya]. (M. Tahrirchi, Trans.). Tehran: Mowla.
Pournamdarian, T. (2015). Encounter with the Simurgh [Didar ba Simorgh] (6th ed.). Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies.
Radfar, Abolghasem (2003). "That deputy of Maryam Safiyya, that accepted among men, Rabia al-Adawiyya" ["An na’ib-e Maryam Safiyya, an maqbul-e rejal, Rabia Adawiyya"]. Farhang Journal, 48, 3-19.
Razi, Najm al-Din (1986). The path of God's servants [Mersad al-ebad]. (M. A. Riyahi, Ed.). Tehran: Elmi Farhangi Publications.
Rahimian, Saeed & Mirghaderi, Seyyed Fazlollah (2012). Excerpts from mystical texts [Rava’e’ men nosus al-erfaniyya]. Shiraz: Shiraz University Press.
Sattari, Jalal (1995). Sufi love [Eshgh-e Sufiyane]. Tehran: Markaz Publishing.
Sarami, Ghadamali & Talkhabi, Mehri (2010). "Rabia in the passage from the bridge of metaphor" ["Rabia dar gozar az pol-e majaz"]. Journal of Mystical Literature and Mythology, 18, 81-104.
Kashaniha, Zahra (2003). Rabia al-Adawiyya. Tehran: Ramin Cultural Institute.
Attar Neyshaburi, Farid al-Din (1987). Memorial of the saints [Tazkirat al-awliya]. (M. Estelami, Ed.). Tehran: Zavar.
Makki, Abu Talib (2001). The nourishment of hearts [Qut al-qulub]. (M. I. M. Radwani, Ed.). Cairo: Dar al-Turath.
Neyri, Mohammad Yusef (2013). The narcissus of lovers [Narges-e asheghan]. Shiraz: Shiraz University Press.
Hemmati, Mona (2009). The position of Rabia al-Adawiyya in Sufi prose and poetry [Jāygāh-e Rābia Adawiyya dar āthār-e manzum va mansur-e Sufiyya] [Master’s thesis]. Urmia University.
التنزيلات
منشور
كيفية الاقتباس
إصدار
القسم
الرخصة
الحقوق الفكرية (c) 2024 Seyyed Fazlollah Mirghaderi, Habibollah Hosseini Mirabadi, Leila Dehghani
هذا العمل مرخص بموجب Creative Commons Attribution 4.0 International License.
