نشاط التعبير بالرسم: بين التأسيس النظري والتطبيق في علم النفس

المؤلفون

  • بنعيسى زغبوش الأستاذ بقسم العلوم الاجتماعية - جامعة قطر الدوحة - قطر
  • عبد العزيز لمقدم باحث في علم النفس العصبي المعرفي - جامعة سيدي محمد بن عبد الله - فاس- المغرب
  • زهير سويرتي أستاذ بكلية الطب والصيدلة - جامعة سيدي محمد بن عبد الله - فاس- المغرب

DOI:

https://doi.org/10.22046/LA.2020.04

الكلمات المفتاحية:

الرسم؛ المرونة؛ القيود الثقافية؛ القيود العصبية

الملخص

سنعالج من خلال هذا المقال نشاط الرسم باعتباره نشاطا تعبيريا يحيل على الأبعاد الوجدانية والمعرفية والحركية، وذلك من خلال عرضنا لأهم النظريات التي شكلت بداية انطلاق تصورات جديدة، تجاوزت النظرة الكلاسيكية التي تعتبر الرسم نشاطا كونيا. إن ما نطمح إليه هو إبراز أن الرسم تحكمه، أيضا، قيود ثقافية وعصبية، كما تحكمه متغيرات أخرى مثل السن والجنس. كما نهدف إلى إبراز أن مجالات استخدام الرسم متعددة في التشخيص الإكلينيكي والنفسي-العصبي والتربوي. إن أهم الخلاصات التي توصلنا إليها، تكمن في أن التعبير بالرسم، تحكمه مقتضيات كونية، كما يتأثر بالخصوصيات الثقافية، إضافة إلى متغيرات السن والجنس. ومن ثمّ، فإن اعتماده في الممارسة الإكلينيكية أو التربوية يجب أن يكون بحذر شديد، وأن يكون مؤسسا على دراسات الرسم في وسطه الثقافي.

السير الشخصية للمؤلفين

بنعيسى زغبوش، الأستاذ بقسم العلوم الاجتماعية - جامعة قطر الدوحة - قطر

در این مقاله، ما با ارائه مهمترین نظریه‌هایی که اشکال اولیه و ترسیم نقاشی را به عنوان یک فعالیت بیانگر که به ابعاد عاطفی، شناختی و جنبشی اشاره دارد، می‌پردازیم که نشانگر آغاز درک‌های جدید است. فراتر از دیدگاه کلاسیک که نقاشی یک فعالیت جهانی است. علاوه بر این، ما می‌خواهیم به این نکته توجه کنیم که طراحی توسط محدودیت‌های فرهنگی و عصبی و همچنین متغیرهای دیگر مانند سن و جنس اداره می‌شود. ما همچنین نشان می‌دهیم که استفاده از نقاشی تشخیص بالینی، روان‌شناختی و تاثیر آموزشی را چند برابر می‌کند. مهمترین نتیجه‌ای که بدان رسیدیم این است که؛ بیان در نقاشی با الزامات جهانی اداره می‌شود، و تحت تأثیر ویژگی‌های فرهنگی و همچنین متغیرهای سن و جنس قرار می‌گیرد. از این رو، پذیرش آن در عمل بالینی یا آموزشی باید بسیار دقیق و مبتنی بر مطالعات ترسیم براساس بستر فرهنگی باشد.

عبد العزيز لمقدم، باحث في علم النفس العصبي المعرفي - جامعة سيدي محمد بن عبد الله - فاس- المغرب

در این مقاله، ما با ارائه مهمترین نظریه‌هایی که اشکال اولیه و ترسیم نقاشی را به عنوان یک فعالیت بیانگر که به ابعاد عاطفی، شناختی و جنبشی اشاره دارد، می‌پردازیم که نشانگر آغاز درک‌های جدید است. فراتر از دیدگاه کلاسیک که نقاشی یک فعالیت جهانی است. علاوه بر این، ما می‌خواهیم به این نکته توجه کنیم که طراحی توسط محدودیت‌های فرهنگی و عصبی و همچنین متغیرهای دیگر مانند سن و جنس اداره می‌شود. ما همچنین نشان می‌دهیم که استفاده از نقاشی تشخیص بالینی، روان‌شناختی و تاثیر آموزشی را چند برابر می‌کند. مهمترین نتیجه‌ای که بدان رسیدیم این است که؛ بیان در نقاشی با الزامات جهانی اداره می‌شود، و تحت تأثیر ویژگی‌های فرهنگی و همچنین متغیرهای سن و جنس قرار می‌گیرد. از این رو، پذیرش آن در عمل بالینی یا آموزشی باید بسیار دقیق و مبتنی بر مطالعات ترسیم براساس بستر فرهنگی باشد.

زهير سويرتي، أستاذ بكلية الطب والصيدلة - جامعة سيدي محمد بن عبد الله - فاس- المغرب

در این مقاله، ما با ارائه مهمترین نظریه‌هایی که اشکال اولیه و ترسیم نقاشی را به عنوان یک فعالیت بیانگر که به ابعاد عاطفی، شناختی و جنبشی اشاره دارد، می‌پردازیم که نشانگر آغاز درک‌های جدید است. فراتر از دیدگاه کلاسیک که نقاشی یک فعالیت جهانی است. علاوه بر این، ما می‌خواهیم به این نکته توجه کنیم که طراحی توسط محدودیت‌های فرهنگی و عصبی و همچنین متغیرهای دیگر مانند سن و جنس اداره می‌شود. ما همچنین نشان می‌دهیم که استفاده از نقاشی تشخیص بالینی، روان‌شناختی و تاثیر آموزشی را چند برابر می‌کند. مهمترین نتیجه‌ای که بدان رسیدیم این است که؛ بیان در نقاشی با الزامات جهانی اداره می‌شود، و تحت تأثیر ویژگی‌های فرهنگی و همچنین متغیرهای سن و جنس قرار می‌گیرد. از این رو، پذیرش آن در عمل بالینی یا آموزشی باید بسیار دقیق و مبتنی بر مطالعات ترسیم براساس بستر فرهنگی باشد.

المراجع

Adams, F. & Osgood, CH.A. (1973). Across-cultural study of the affective meanings of color. Journal of cultural psychology. [136].

Albaret, J.M. (2004). Le développement du dessin, des praxies constructives et de l’écriture. In book : l’état des connaissances. Livret 5 : Fonction non-verbales (16-20). Paris : Signes éditions, Publisher : Catherine Billard, Olivier Revol.

Al-Hanidi Menal Abdulfatah (2008). rusum al-atfāl-nazarat tahliliyat. 1st Edition, Cairo: The World of Books.

Baldy, R. (2005). Dessin et Développement cognitif. https://www.cairn.info/revue-enfance1-2005-1-page-3

Baldy, R. (2011). L’évolution du dessin chez l’enfant : http://lemuz.org/etude/rene-baldy-presente-levolution-du-bonhomme-chez-lenfant-2/

Baldy, R. (2009). «Dessine-moi un bonhomme». Universaux et variantes culturelles. Revue d'anthropologie et d'histoire des arts.9: Art de l'enfance, enfance de l'art. p.132-151. https://doi.org/10.4000/gradhiva.1432

Bouaziz, S. (2004). Perception, représentation et planification de l’action dans l’organisation syntaxique de l’exécution de dessins complexes. Thèse de doctorat en psychologie cognitive Université Lumière Lyon 2. Institut de psychologie.

Brittain, W.L. & Chien, W.CH. (1983). Relationship between preschool children's ability t o name body parts and their ability to construct a man. Perceptual and Motor Skills, 57, 19-24.

Burkitt, E. Barrett. M. & Davis. A. (2009). Effects of different emotion terms on the size and colour of children’s drawings. International Journal of Art Therapy. 14(2): 74-84.

Burkitt, E. Martyn Barrett, M. & Alyson Davis, A.(2003) The effect of affective characterizations on the size of children’s drawings. British Journal of Developmental Psychology .21, 565–584.

Caldairou-Bessette, P. ; Zenetzis, C. & Krymko-Bleton, I. (2017). Le culturel dans le dessin d’enfant: de l’adaptation de l’interprétation à une phénoménologie de la culture. L’autre, cliniques, cultures et sociétés, volume 18, n°3, pp. 326-339.

Cohn, N. (2012). Explaining ‘I Can’t Draw’: Parallels between the Structure and Development of language and Drawings. Human Development: 55:167-192. DOI: 10.1159/000341842.

Corman, L. (1961). Le test du dessin de la famille. Paris : PUF.

Cox, M.V., Koyasu, M. Hiranuma, H. & Perara, J. (2001). Children’s human figure drawings in the UK and Japan: The effects of age, sex and culture. British Journal of Developmental Psychology.19 275–292. Ffhal-01772613ff - https://hal-amu.archives-ouvertes.fr/hal-01772613 Submitted on 25 Apr 2018.

Dolbecq, J. & Billaud, E. (2005). Le dessin d’enfant. https://www.psychaanalyse.com/pdf/enfant_dessin_licence3.pdf

Fava, M. (2014). Understanding drawing: cognitive account of observational process. A Doctoral Thesis. Submitted in partial fulfilment of the requirements

for the award of Doctor of Philosophy of Loughborough University. https://dspace.lboro.ac.uk/2134/16404

Gernhardt, A. Rübeling, H. & Keller, H. (2015). Cultural perspectives on children’s tadpole drawings: at the interface between representation and Production .Frontiers in Psychology. 6:812. doi: 10.3389/fpsyg.2015.00812. doi.org/10.3389/fpsyg.2015.00812.

Heller, W. (1991). Hemispatial Biases in Children on the Draw-A-Person Test. Developmental neuropsychology, 1991, 7(2), 151-160.

Ives, S.W. (1984). The development of expressivity in drawing. British Journal of Educational Psychology, 54, 152-159.

Jolley, R.P, Fenn, K & Jones, L (2004). The development of children’s expressive drawing. British Journal of Developmental Psychology .22, 545–567

Karmiloff-Smith, A. (1990). Constraint on representational change: Evidence from children’s drawing. Cognition, 34 .57-83. doi.org/10.1016/0010-0277(90)90031-E.

Kebbe, H & Vinter, A. (2012). How Culture, Age, and Manual Dominance Affect Directionality in Drawing Side. View Objects. Journal of cross-culture Psychology. XX(X). I-13.

Lerçat, L.(1983).Le graphisme et l'écriture chez l'enfant. Revue française de pédagogie, 65pp. 7-18 .https://www.persee.fr/doc/rfp_0556-7807_1983_num_65_1_1598

Nelson, T.M., Allan. D.K. & Nelson, J. (1971). Cultural Differences in the use of Color in Northwest Canada. International Journal of Psychology. Journal International de Psychologie. Vol. 6, NO4, 283-292. doi.org/10.1080/00207597108246694

Picard, D. & Boulhais, M. (2011). Sex difference in expressive drawing. Personality and Individual Differences. (51).850-855.isiarticles.com/bundles/Article/pre/pdf/72128.pdf

doi:10.1016/j.paid.2011.07.017.

Picard, D. & Vinter, A. (2005). Activité du dessin et flexibilité Représentationnelle. Enfance.1, Vol.57.p24.33. http://www.cairn.info/article.php?ID_REVUE=ENF&ID_NUMPUBLIE=ENF_571&ID_ARTICLE=ENF_571_0024.

Picard, D. & Zarhbouch, B. (2014a). Le dessin comme langage graphique. Fès : Approches-Revue des sciences humaines : 28-40. https://www.researchgate.net/publication/260

Picard, D. & Zarhbouch, B. (2014b): Leftward spatial bias in children's drawing placement: Hemispheric activation versus directional hypotheses, Laterality: Asymmetries of Body, Brain and Cognition, 1 (vol. 19), 96-112. (Published online: 12 Nov 2013). DOI: 10.1080/1357650X.2013.777072

Picard, D. (2002). Développement De la flexibilité Des Systèmes Représentationnels Et Procéduraux Chez L’enfant : une approche Au Travers du Dessin. Diffusion Septentrion. Presses Universitaires.

Picard, D. (2013). La recherche sur le dessin: quelles questions se pose ton actuellement en psychologie ? De Boeck Supérieur « Développements »/3 n° 16-17, 83 à 93.

Picard, D. (2016). Conduites graphomotrices de dessin chez L’Enfant : Le “quoi “ et le “comment”.58 (53-66).

Picard, D. Lebaz, S. (2010). Symbolic Use of Size and Color in Freehand Drawing of the Tree: Myth or Reality? Journal of Personality Assessment.92 (2).186.188

Picard, D., & Baldy, R. (2012). Le dessin de l'enfant et son usage dans la pratique psychologique. Développements, (1), 45-60.

Picard, D., Zarhbouch, B., Troadec, B., Suarez, M., & Lebaz, S. (2013). Usage de la taille et des couleurs dans le dessin expressif de l’arbre produit par des enfants marocains et français. Recherches Cognitives, 2, 49-76

Reith. E. (1997). Quand les psychologues étudient le dessin. Mei « Méditation et information ».N°7.mei-info.com/wp-content/uploads/revue7/ilovepdfcom_ split.

Royer, J. (2011). Dessin Du Bonhomme : La personnalité de l’enfant dans tous ses états. Les éditions du journal des psychologues. Martin Média.

Zarhbouch, B. & Picard, D. (2012) Dessin d’un arbre à gauche de la page: Spécificité neuronale ou effet de la directionalité du script? Colloque International: La neuropsychologie: états et perspectives. pp.27-29.

Zarhbouch, B., Troadec, B. (2006). The effect of the direction of the reading and writing of the language on the spacialized representation of the notion of time, Journal of Arab Children, Vol. 7 No. 27, 19-34.

Zarhbouch, B., Troadec, B. (2009). The Role of the Linguistic Competence and the Cultural Context of the Representation of Time Among Moroccan and French Children, Journal of Arab Children, Vol. 10 No. 40, 31-63.

Zarhbouch, B., Troadec, B., Bouanani, M. & Picard, D. (2015). Use of height and Color in the Tree Drawing to Express Happiness and Sadness, Journal of Arab Children, Vol. 16 No. 63, 9-31.

التنزيلات

منشور

2020-02-29

كيفية الاقتباس

زغبوش ب., لمقدم ع. ا., & سويرتي ز. (2020). نشاط التعبير بالرسم: بين التأسيس النظري والتطبيق في علم النفس. هنر زبان, 5(1), 75–88. https://doi.org/10.22046/LA.2020.04

إصدار

القسم

مقالة

المؤلفات المشابهة

1 2 3 4 > >> 

يمكنك أيضاً إبدأ بحثاً متقدماً عن المشابهات لهذا المؤلَّف.