بررسی صور خیال در بندهش

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی صور خیال در کتاب بندهش است. این پژوهش از نوع کیفی است و به شیوه‌ی تحلیل محتوا انجام گرفته است. متنی که پژوهش بر بنیاد آن صورت گرفته، نسخه‌ای است که مهرداد بهار به زبان فارسی امروزی برگردانده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که از میان صور به‌کاررفته در این اثر، تشبیه بسامد بیشتری دارد. از میان انواع تشبیه، بسامد تشبیه‌های حسی بالاتر است و پس‌ازآن، تشبیه‌های عقلی‌حسی قرار دارد که مشبه‌به آن‌ها حسی است و برای نزدیک‌تر شدن مفاهیم انتزاعی به‌کاررفته است. به‌نظر می‌رسد، تشبیه در بندهش، یکی از رساترین و کارآمدترین ابزارهایی است که کاربرد آن بیش‌تر برای آن است که مفاهیم تعلیمی، فلسفی و انتزاعی مربوط به آفرینش و دیگر موضوع‌ها را دریافتنی و ملموس‌تر کند. در این میان، برخی از امور که حتی حسی هستند ولی به‌طور عادی و طبیعی، شناختشان دشوار است، روشن‌تر شده‌اند. در این اثر، تنها یک استعاره یافت شد و از دیگر عناصر خیال مانند کنایه و مجاز در بندهش، اثری دیده نشد؛ شاید به این دلیل که استعاره، مجاز و کنایه، در اثری تعلیمی به‌جای تأثیرگذاری و روشن‌سازی، آن را پیچیده‌تر و دشوارتر می‌کند. به‌نظر می‌رسد در این اثر، استوارترین و سنجیده‌ترین شیوه‌ی بیان، برای آموزش مفاهیم تعلیمی به‌کاررفته است.