جلوة زبان قرآنی در دیوان امیرخسرو دهلوی

الملخص

اگر بخواهیم انواع استفاده‌هایی را که گویندگان و نویسندگان مسلمان –و بویژه ایرانی- از قرآن مجید و احادیث معصومان بیان‌ کرده‌اند ذکر کنیم، باید یک دوره بدیع و معانی و بیان تألیف کنیم، زیراکه تقریباً هیچ‌یک از مباحث معانی و بیان و صنایع لفظی و معنوی بدیع را نمی‌توان یاد کرد که علمای ادب تازی و پارسی برای آن مبحث، مثالی از قرآن مجید و حدیث رسول اکرم(ص) و سخنان امامان معصوم ذکر نکرده باشند. شاعران و نویسندگان صاحب‌نام ادب فارسی، توفیق داشته‌اند که پاره‌ای از تراوشات ذهنی و فکری خود را به‌صورت تلمیح، اشاره، اقتباس و... به کلام وحی آراسته و تبرک نموده و با‌این‌شیوه آن آثار را ماندگار کنند. بی‌شک راز جاودانگی زبان ‌و‌ ادب ‌فارسی هم در پیوند با معانی ازلی و نغز قرآن است. قرآن، این کتاب آسمانی، بر آراستگی سخن شاعران افزوده و آن را زیبا و پر‌معناتر کرده‌است. امیرخسرو دهلوی(651-725ه.ق) پر‌آوازه‌ترین شاعر پارسی‌‌گوی هند است که بازتاب قرآن در دیوانش بسیار چشمگیر است. او مناصب مهم حکومتی نیز در دربار شاعران و امیران هند داشته‌است و از جمله کسانی بود که به سلسلة چشتیه وابسته‌بود و از جوانی به خدمت نظام‌الدین اولیاء که در‌آن زمان از مشایخ نامدار دهلی بود پیوست. او آثار منظوم و منثور فراوانی به زبان فارسی، در سرزمین هند، از خود به یادگار نهاده‌است، که در‌این آثار علاوه‌بر نمایش زیبایی‌های زبان فارسی، به آیات و اشارات قرآنی و احادیث نبوی نیز پرداخته‌است. در‌این پژوهش سعی بر‌آن است که بازتاب آیات قرآن در دیوان امیرخسرو دهلوی نشان داده شود.